Моўная канцэнтрацыя ў парэміях (на матэрыяле беларускіх і славацкіх празаічных фальклорных тэкстаў)

Abstract

Беларускія і славацкія парэміі ўключаюць сродкі, якія стандартызуюць моўныя, культурныя ікантэкстныя асацыяцыі, а ў канкрэтных прыказках маюць прамое дачыненне да моўна нармавання паводле нацыянальнай фальклорнай моўнай традыцыі, прысутнай у час фарміравання беларускай і славацкай літаратурных моў. Моцная пазіцыя тэксту (назва, пачатак, канцоўка), а таксама паўтор уплываюць на здольнасць парэміі генералізаваць моўныя сродкі ў сваім складзе. Выкарыстанне парэмій у якасці назвы казкі часцей адзначаецца ў беларускх тэкстах. У фальклорным тэксце ў большасці выпадкаў парэмія прэзентуе традыцыйную ўзнаўляльнасць, уключаецца ў шырэйшыя сінтаксічныя сувязі як рэфлексія на пэўную камунікатыўную сітуацыю. Стандартызацыя літаратурных сродкаў звязана з моўнай канцэнтрацыяй, якая найбольш выразна прасочваецца ў лексіцы і граматычных мадэлях, актуалізаваных парэміямі і фраземамі. У бепарускіх і славацкіх тэкстах заўважаецца агульная тэндэнцыя перавагі фразем пры розных суадносінах іх з парэміямі. Моўная канцэнтрацыя ў беларускім і славацкім матэрыяле мае тоесныя механізмы, залежныя ад тэкстаўтваральных, стылістычных і структурных моўных прымет пры высокай ступені агульнасці ключавых (традыцыйных) слоў.